وضعیت کنونی سرمایه‌گذاری خطرپذیر و فضای نوآوری در ایران چگونه است؟ چه تصویری از مشکلات و خطرات و آینده این حوزه ترسیم می‌کنید؟
در حال حاضر شرایط برای سرمایه‌گذاری خطرپذیر با گذشته فرق کرده است. بعد از کرونا و اتفاقات پس از آن، شکل سرمایه‌گذاری خطرپذیر در دنیا متفاوت شد و حوزه‌های سرمایه‌گذاری فرق اساسی با قبل داشت. تا جایی که بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها به سمت کسب‌وکارهایی سرازیر شد که موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش بهینه‌سازی می‌شوند.
البته این وضعیت در ایران با دیگر کشورها متفاوت است و می‌توان گفت بخش زیادی از سرمایه در دست دولت است و در آن بخش همچنان کار بر روال سابق انجام می‌شود. اما در سمت دیگر، با مهاجرت نیروها مواجه هستیم و ناامیدی‌هایی که وجود دارد، باعث شده تا سرمایه‌گذاران کمتر خطر کنند و سرمایه‌گذاری، خطرناپذیر شده است.
در این میان باید به مساله مهمی چون تورّم هم توجه داشته باشیم؛ تورّمی که مستقیما به قیمت ارز مربوط می‌شود. اگر به دید اقتصادی به این موضوع نگاه کنیم، می‌توان گفت که سرمایه‌گذار کمینه بازگشت سرمایه‌اش به‌صورت مداوم بالا می‌رود و بازدهی سرمایه‌گذاری باید بسیار بالا باشد که بتواند این نوسانات را جبران کند.
البته جاهایی که به صورت استراتژیک کار می‌کنند، همچنان جدی هستند چون سرمایه‌گذاری‌ها مثل مجموعه ما، یک هدف استراتژیک نیز دارد. به این صورت که افراد می‌توانند نسل بعدی نوآوری‌ها را در سازمان اصلی داشته باشند، بازارهای جدید را برای خود بسازند و عملا می‌شود گفت در بخش‌های خصوصی سرمایه‌گذاری به این شیوه رواج دارد. بخش دیگری از سرمایه‌گذاری‌ها نیز برای افزایش بهره‌وری بوده که این نوع از سرمایه‌گذاری نیز در حال حاضر در جریان است.
با توجه به شرایط کنونی، آینده کلی شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و فضای نوآوری را چگونه پیش‌‌بینی می‌کنید؟
به اعتقاد من ، موجی که اکنون ایجاده شده تاثیر خواهد گذاشت و به احتمال زیاد در ابعاد وسیعی با موضوع مهاجرت و خروج از کشور مواجه خواهیم بود. این مساله‌ای است که ما نیز به وضوح می‌بینیم. گروه‌ها و کسب‌وکارها رفتن‌های موقت برای تحصیل یا مهاجرت را در دستور کار خود قرار داده‌اند و اولویت‌ها تا حدود زیادی تغییر کرده است. اما به عقیده من خود سرمایه‌گذاری خطرپذیر همچنان در ایران وجود خواهد داشت و آینده‌اش به شدت اتفاقی که در بازار به نظر می‌آید، بد نخواهد بود.
نکته‌ای که وجود دارد این است که در حال حاضر ورودی‌های خوبی داریم و مثلا خود ما چند ایده استارتاپی را برای زمستان شروع کرده ایم و آمار کسانی که ثبت‌نام کردند، نشان می‌دهد که اوضاع بسیار بد نبوده و فضا چندان هم ناامیدکننده نیست. چون افراد همچنان به شروع استارتاپ فکر می‌کنند. جوان‌ها به کارآفرینی می‌اندیشند و این باعث می‌شود ما نیز با سرعت بیشتری بتوانیم به این مسیر ادامه دهیم. از سویی آینده این مسیر شبیه گذر از یک توفان است که می‌تواند به شرایط بهتری بازگردد. صنایع مختلف نیز می‌توانند بیشتر وارد شوند. اکنون فرصت مناسبی است که صنایع سنتی کشور از این فضای نوآوری استفاده کنند که این موضوع به نفع همه است؛ هم سرمایه‌گذار و هم کارآفرین و همینطور سازمان‌های بسیار سنتی که از نوآوری بهره‌مند خواهند شد.
شما از تعبیر عبور از توفان استفاده کردید و این صحبت امیدوارکننده را داشتید که بعد از توفان احتمالا شاهد آرامشی در بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی استارتاپ خواهیم بود. اگر چنین گزاره‌ای را بپذیریم، به نظر شما چه فرآیندی باید در پیش گرفته شود که این فضا در مسیری بهتر و امیدوارانه‌تر گام بردارد؟
نقش حاکمیت بسیار مهم است و ما نیاز داریم که دسترسی به اینترنت جهانی داشته باشیم، زیرا در حال حاضر، موضوع محدودیت‌های اعمال‌شده برای اینترنت و دسترسی‌های آزاد، بسیار آزاردهنده است. نکته دیگر، ایجاد انگیزه برای افراد است تا بهتر کار کنند. وصل شدن اینترنت، افزایش سرعت آن و اینکه برای انجام هر کاری نیاز به اتصال به وی‌پی‌ان نباشد، یک بحث زیرساختی است که حاشیه‌ها را نیز دور می‌کند. زیرا افراد در حال حاضر به جای کار کردن به حاشیه‌ها می‌پردازند که یکی از عوامل این موضوع، اینترنت است که مانع اصلی فعالیت آنها است.
اگر دغدغه صاحبان کسب‌وکارها و مدیران عامل و کارشناسان حوزه فناوری و نوآوری مورد توجه قرار نگیرد و مشکلات حل نشوند، فضای سرمایه‌گذاری خطرپذیر به چه سمتی خواهد رفت؟
اگر سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری در کار نباشد، آنگاه حتی نمی‌توان تصوری از وجود اکوسیستم نوآوری داشت. اینها نیازهای اولیه شکل‌گیری و ادامه حیات این اکوسیستم است و نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
در حال حاضر نیز بسیاری از افراد در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر کار را متوقف کرده‌اند. درست است که ما محکم ایستاده‌ایم و می‌خواهیم به سرمایه‌گذاری‌ها ادامه دهیم، اما امیدواریم این فضا تغییر کند و معتقد به این تغییر هستیم. از این رو قطعا فضا به این شکل نمی‌ماند و تغییر خواهد کرد، ولی اگر فضا به این ترتیب بماند شاهد ناامیدشدن سرمایه‌گذاران خواهیم بود.
اشاره کردید به اهمیت ورود صنایع سنتی و کسب‌وکارهایی از این حوزه، به حوزه فناوری و استفاده آنها از نوآوری‌های موجود. در حال حاضر شرکت‌های بزرگی در اقتصاد سنتی کشور داریم که بعضا رویکردهایی نیز به تکنولوژی‌های روز دنیا دارند. از جمله مشکلات و مسائل کسب‌وکارها افزایش هزینه‌ها است. گاه برای کاهش هزینه‌ها به تعدیل نیرو دست می‌زنند و راهکارهای اینچنینی را در پیش می‌گیرند.